RUNNERS VÀ CẶP THẬN

Khi các bạn vô bệnh viện khám tổng quát, bác sĩ (BS) thường nhất định sẽ cho kiểm tra chức năng thận bằng creatine máu. Nồng độ chất này tăng lên thì hiểu là có thể cầu thận của bạn không lọc và thải được đủ creatinine. BS sẽ đi tìm nguyên nhân tại sao lại như vậy, có phải thận bạn đang bị suy chức năng hay không.

Đối với dân thể thao sức bền, creatinine ít nhiều tăng lên ở tất cả những vận động viên sau chạy marathon và ultra marathon!!! Đó là kết quả của nghiên cứu tổng quan hệ thống 2017 đăng trên BMJ Open Sport & Exercise Medicine (Tập san của tạp chí y khoa cổ thụ The BMJ và British Association of Sport and Exercise Medicine).

Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng về điều này. Vì rằng, creatinine này được giải phóng từ cơ bắp của bạn trong quá trình vận động kéo dài, làm tăng creatinine máu và chưa chắc nói lên được rằng thận của bạn đang “lười biếng” lọc thải. Nồng độ creatine máu hầu hết về bình thường sau 48 giờ. Kể cả ở những người chạy đường dài ngày qua ngày (stage run), thì creatinine cũng về bình thường ở trước ngày chạy tiếp theo.

Tuy nhiên, không phải ai cũng may mắn như vậy. Trong các nghiên cứu báo cáo loạt ca trong hơn 4 thập kỷ qua, 27 vận động viên phải nhập viện vì suy thận cấp, trong đó có 8 người ngã quỵ trên đường chạy, 17 người cần chạy thận nhân tạo tạm thời. Nguyên nhân ở 83% trường hợp là do ly giải cơ. Những người sử dụng thuốc giảm đau NSAIDs (như Ibuprofen – Advil, Alaxan…), người có bệnh trước giải đấu, người bị nôn ói trong khi chạy nắm phần suy thận cao hơn đồng run.

Các nhà khoa học còn nghiên cứu thêm nhiều chất khác nữa trong máu và nước tiểu, để xem ngoài màng lọc của mình, thận còn bị tổn thương gì nữa không. Và họ khẳng định rằng, hoạt động thể lực là nguyên nhân gây ra tổn thương đến nhiều bộ phận khác nhau của cầu thận – những nhà máy lọc máu nhỏ li ti. Thật may mắn, nồng độ các chất này thường về bình thường sau 24h đến trễ nhất là 2 tuần. Và chưa có một bằng chứng nào chứng minh những tổn thương thận này sẽ dẫn đến bệnh thận mạn.

Tại sao thể thao sức bền có thể ảnh hưởng đến cặp thận như vậy? Nguyên nhân là vì, khi bạn vật vã trên đường, thì thận của bạn cũng đang vật vã vì thiếu nước. Với cường độ vận động trung bình, lượng máu đến thận có thể giảm đến 25%. Với cường độ cao liên tục, độ lọc cầu thận giảm đến 50%, vì các đường ống dẫn máu đến thận bị co lại do tác động của các hormone sinh ra trong khi vận động. Kết quả, thận của bạn thiếu máu để lọc.

Nguyên nhân tiếp theo là do tổn thương cơ vân trong khi chạy, do tác động cơ học và nhiệt học. Myoglobin sinh ra từ ly giải cơ là chất độc với tế bào ống thận, có thể gây suy thận cấp cần chạy thận nhân tạo.

Kế đến là thời tiết nóng bức ảnh hưởng đến cơ thể. Ngoài việc làm ly giải cơ, làm mất nước, sức nóng kéo theo biến đổi nồng độ các chất vận mạch của hệ tuần hoàn. Hệ quả có thể dẫn đến suy đa cơ quan, trong đó lẽ thường là có suy thận.

Thuốc giảm đau NSAIDs là một yếu tố phụ trợ. Thuốc giảm đau loại này được nhắc đến nhiều trong tình trạng suy thận cấp vì làm giảm lượng máu đến cầu thận và gây suy thận. Trong 27 vận động viên nói ở trên thì có đến 18 người sử dụng NSAIDs.

Tóm lại, chạy bộ không những cần có đôi giày mà còn cần cặp thận. Để thận khỏe, nên:

• Tham vấn với BS về việc sử dụng thuốc giảm đau. Quan tâm đến lượng nước tiểu, màu nước tiểu và lượng nước nhập khi tập, khi đua và sau khi đua. Luôn uống đủ nước, vì nước là nguồn sống của thận.
• Những vận động viên có bệnh lý nền (dạ dày, tăng huyết áp, tiểu đường,…) cần kỹ hơn nữa trong lựa chọn thuốc giảm đau khi chạy. Hệ lụy đôi khi khó lường.
• Những vận động viên hay ngã quỵ trong giải đấu nên đi xét nghiệm để biết mốc chức năng bình thường của thận. Khi có chuyện xảy ra, BS có thể tiện so sánh tình trạng lúc đó với cái mốc này.
• Các tổn thương thận do thể thao cường độ cao sớm hồi phục và hiện chưa có bằng chứng kéo theo bệnh thận mạn về sau.
• Theo dõi T.A.C page và website AdventureClub.vn để cập nhật các thông tin khoa học về thận trong thể thao sức bền. TAC sẽ cập nhật khi các nhà khoa học lại khám phá ra thêm cái gì mới. (Page và web còn nhiều thứ hay ho khác nữa.)

 BS Hà Nguyễn

Theo Hodgson LD, et al. Acute kidney injury associated withe endurance events – is it a cause for concern?

A systematic review.

BMJ Open Sport Exerc Med 2017.